13 වැනිදා දකුණේ මුහුදට යන්නේ පරිස්සමින් - මහාචාර්ය චන්දන ජයරත්න

   අද සිට දින පහකින් දකුණු මුහුදේ කෙබඳු තත්ත්වයක් ඇති වේදැයි රටම සිටින්නේ අවධානයෙනි. ඇත්තම කීවොත් සමහරුන් මේ පිළිබඳ පසු වන්නේ බියකිනි. ඒ අහසින් වැටෙන්නට නියමිත අභ්‍යවකාශ සුන්බුන් කැබැල්ල නිසා සුනාමියක් ඇති වේද? එසේත් නැත් නම් එවැනි වෙනත් මහා විනාශයක් සිදු වේද යන සැකය නිසාය.‍ එහෙත් මෙහි ඇත්ත කතාව ඒ තරම් බිය උපදවන්නක්ද?.... 

මිනිසා 1957 ඔක්තෝබර් 04 වැනිදා අභ්‍යවකාශ යුගයට එළැඹියේ රුසියාව ස්පුට්නික් 1 යානය අභ්‍යවකාශගත කිරීමත් සමඟය. එදා සිට මේ දක්වා වසර පනස් අටක් තිස්සේ දහස් ගණන් අභ්‍යවකාශ යානා ගුවන පසාරු කරගෙන මේ මහා විශ්වයේ රහස් සොයන්නට ගිය බව සැබෑය. ඒ සියල්ල ආපසු මහ පොළොවට ආවාදැයි නිශ්චිත නැත.

කොළඹ විශ්ව විද්‍යලයේ භෞතික විද්‍යා අංශයේ මහාචාර්ය චන්දන ජයරත්න පවසන ආකාරයට අභ්‍යවකාශ යානයක් ගුවන්ගත වූ පසු භාවිතයට නොගන්නා කොටස් සහ ගුවන්ගත කිරීමට යොදාගන්නා රොකට්ටු දෙක-තුන ඉන්ධන පිරිමැසීම සඳහා අහසේදී මුදා හරිනු ලැබේ. එනිසාම මෙවර පොළොවට ඇදෙන්නේ හඳට යැවූ එවැනි යානයක රොකට් කැබැල්ලක්ද යන්න පිළිබඳ සැකයක් මතු වී තිබේ.

ඒ පිළිබඳ අපේ සිත් තුළ පැනනඟින බොහෝ පැනවලට ඔහු පිළිතුරු දුන්නේ මෙසේය.

"13 වැනිදා අපේ වෙලාවෙන් උදේ 11. 50ට පමණ දෙවුන්දර තුඩුවේ සිට කිලෝමීටර 65ක පමණ දුරකින් මේ කැබැල්ල පතිත වෙයි කියලයි කියන්නේ. එය බටහිර සිට නැඟෙනහිර දෙසට ව්‍යාප්තව ඇති කිලෝමීටර සියයක පමණ වට ප්‍රමාණයක් තුළ එය පතිත වේයැයි සිතනවා. මෙහි විශේෂත්වය වන්නේ හඳටත් වඩා ඈත සිට අපේ පොළොවට මෙය පතිත වීමයි. එසේ නැත් නම් මෙවැනි පතිත වීම වසරකට 100ක් 200ක් පමණ ලෝකේ කොහේ හෝ සිදු වනවා.‍

සඳත් පෘථිවියත් අතර දුර මෙන් දෙගුණයක් පමණ දුරක් ඇති ඉලිප්සාකාර පථයක ගමන් ගන්නා මේ වස්තුව මහ පොළොවටත් පෘථිවියටත් මැදි වන ආකාරයෙන් තමයි පොළොවට පතිත වන මාර්ගය තැනෙන්නේ. එනිසයි මෙය සඳට යැවූ යානයක කොටසක් දැයි සැකය මතු වන්නේ. මෙහි නම WT1190F ලෙස යොදා තිබෙන්නේ හඳුනා නොගත් වස්තුවක් යන තේරුම එන ආකාරයටයි. මේ වගේ මිනිසා විසින් තැනූ යානාවලින් ඇති වූ අභ්‍යවකාශ සුන්බුන් කොටස් 20ක් පමණ ඇතැයි සොයාගෙන තිබෙනවා.

එවැනි කැබැලි අතරින් ඉතා ඈත සිට එන නිසයි මෙය වැදගත් ලෙස සැලකෙන්නේ. එය පළමුවැනි වතාවට අපට දැකගන්න ලැබීම සහ අපේ තිබෙන ගණිත ආකෘති අනුව කියන තැනටම වැටෙයිද යන්න ‍තහවුරු කරගැනීමටයි මෙය වැදගත් වන්නේ. නැතිව පොළොවට මෙය වැටීමෙන් විශාල හානියක් සිදු වන්නේ නෑ. මොකද, මිසයිල පවා යුද්ධවලදී ඉරාකයට හෝ සිරියාවට යවද්දී වෙනත් තැන්වලට වදිනවා. ඒ නිසා මේ තරම් ඈත ඉඳන් එන කැබැල්ලක් පතිත වන ස්ථානය හරියටම නිශ්චය කරන්න පුළුවන් වීම වැදගත්.

පොළොව පෘෂ්ඨයට කිලොමීටර හත්අටසියයක් දුරින් වටේ යන මෙවැනි කැබලි සෙන්ටිමීටරයට වැඩි ඒවා 150,000ක් පමණ තිබෙනවා. 1990 දී මෙවන් කැබැලි ති‍බුණේ 110,000ක් පමණ සංඛ්‍යාවක්.

ඒවායේ සමස්ත ස්කන්ධය ගණනය කළොත් කිලෝ ග්රෑම් මිලියන දෙකක් පමණ වනවා. මේ අතරින් පැරැණිම කැබැල්ල ‍ලෙස සලකන්නේ 1958 මාර්තු 17 වැනිදා අමෙරිකාව ගුවන්ගත කළ දෙවැනි යානය වන වොයේජර් 1 ගුවන්ගත කිරීමට යොදාගත් ඩෙල්ටා 2 නම් රොකට්ටුවේ කැබැල්ලක්.

මේ සියලු සුන්බුන් අභ්‍යවකාශයේ පැයට කිලෝමීටර 175000ත් - 285000ත් අතර වේගයෙන් ගමන් කරනවා. මේවායින් අපට දූරේක්ෂයකින් ගමන්මඟ නිරීක්ෂණය කළ හැකි සුන්බුන් වශයෙන් ගණන් ගන්නා චන්ද්‍රිකා සංඛ්‍යාව 2671ක්. අභ්‍යවකාශ උපකරණ 90ක් පමණත් විශාල සුන්බුන් කැබැලි 6096කුත් තිබෙනවා. 

අනෙක් කොටස්වල ගමන් මාර්ගය තවම නිර්ණය කරගැනීමට පුළුවන් වී නැහැ බොහෝ කුඩා නිසා. මේවායින් වැඩිම හානියක් සිදු වන්නේ අභ්‍යවකාශයේ ගමන් ගන්නා අපේම වෙනත් චන්ද්‍රිකාවලටයි. මේවා ගමන් කරන වේගය නිසා සිදු වන හානිය වැඩියි. උදාහරණක් ලෙස එක් කැබැල්ලකින් විසි වූ කුඩා තීන්ත පතුරක් වැදීමෙන් අන්තර්ජාතික අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයේ එක කවුළුවක හිලක් සැදී තිබුණා.

ගමන්වාර කීපයක් අභ්‍යවකාශයට ගිය ස්පේස් ෂට්ල් යානයේ වීදුරු කොටස් වාර අසූවකට වඩා වෙනස් කරන්න සිදු වී තිබෙනවා මෙවැනි කොටස් වැදීම නිසා‍. හබ්ල් ස්පේස් ටෙලස්කෝපයේ තිබෙන සූර්ය පැනල සිදුරු වෙලා තිබෙනවා. එයින් තේරෙනවා කොපමණ සුන්බුන් කොටස් ප්‍රමාණයක් මේ අභ්‍යවකාශයේ ගමන් කරනවාද කියා. ඒ නිසා අභ්‍යවකාශයේදී සිදු වන හානිය වැඩියි පෘථිවියේ සිටින අපට වඩා. 

එය කොතරම්ද කියනවා නම් අපට හානියක් විය හැකි සම්භාවිතාව ට්‍රිලියනයකින් එකයි. එවැනි කොටසක් ඇ‍ඟේ වැදුණු බව වාර්තා වී තිබෙන්නේත් එක් වතාවකදී පවුලා නමැත්තකුට පමණයි. එයින් කිසිදු හානියක් වී නෑ‍. එයට හේතුව මේවා පොළොව දෙසට ඇදී ‍එද්දී රත් වී ගිනි ගැනීම නිසා පොළොවට කි.මී. 100ක් පමණ දුරදී දැවී අළු වී යනවා. ඒත් ඉඳහිට අභ්‍යවකාශයේදී තාපයට ඔරොත්තු දෙන ලෙස තැනූ රොකට් කොටසක් වැනි දෙයකින් යම් කොටසක් ඉතුරු වන්න පුළුවන්.

කොහොම වුණත් මේ ලෙස සුන්බුන් කැබැලි නිසා අනෙක් චන්ද්‍රිකා ආදියට හානි සිදු වීම පාලනය කළ නොහැකි රෝගී තත්ත්වයක් ලෙසයි හඳුන්වන්නේ. එය නම් කරන්නේ කෙස්ලර් සින්ඩ්‍රම් කියායි. මොකද, එක් කැබැල්ලක් වැදීම නිසා තව කැබැලි ගොඩක් සුන්බුන් ගොඩට එකතු වනවා.

අප දුටුවත් නොදුටුවත් වසරකට අභ්‍යවකාශ සුන්බුන් 100ක් 200ක් පමණ සංඛ්‍යාවක් පොළොවේ කොතැනකට හෝ පතිත වනවා. ඒවා වායු ගෝලයට ඇතුළු වනවා පමණයි, බහුතරයක් දැවී යනවා. ඒත් නොදැවී වැටෙන ඒවාත් තිබෙනවා. නිදසුනක් තමයි, 1979 ස්කයි ලැබ් එක. 

එය ලංකාව ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයකට වැටෙන බවට අනතුරු අඟවා තිබුණත් වැටුණේ ඕස්ට්‍රේලියාවට. 2001 ජනවාරි 21 වැනිදා ඩෙල්ටා 2 රොක‍ට් යානයේ තුන් වැනි අදියරේ කැබැල්ලක්, කිලෝ 70ක් පමණ බරයි. සවුදි අරාබියේ රියාද් අගනුවර සි‍ට කිලෝමීටර 240ක් පමණ දුරින් වැටුණා. මේවා ‍සියල්ල පොළොවට ආසන්න කක්ෂවල ගමන් කළ සුන්බුන්. ඒවා හඳුන්වන්නේ LEO නැත්නම් ලෝ අර්ත් ඕබිට් කියලයි.

අප බලාපොරොත්තුවෙන් ඉන්න කැබැල්ල මීටර දෙකක් නැත් නම් අඩි 7ක් පමණ විශාලයි කියා ගණනය කර තිබෙනවා. ඒ වගේම එහි ඝනත්වය අඩු නිසා අප සිතන්නේ ඇතුළත කුහර සහිත කොටසකත් විය හැකියි කියලයි‍. මෙය මුලින්ම දැක තිබුණේ 2013 පෙබරවාරි මාසයේ. එය සොයාගන්න බැරිව තිබී යළි කැටලිනා ස්කයි සර්වේ නම් ව්‍යාපෘතිය යටතේ හවායිවල සිට දැක තිබෙන්නේ.

මෙය අපේ මුහුදට වැටෙනවා කියා බිය වන්න එපා කියන එකයි මගේ අවවාදය. මෙයින් කිසි සේත්ම සුනාමියක් ඇති වන්නේ නෑ. හරියට ලොකු ගලක් මුහුදට අතහැරියා වගේ රැල්ලක් වත් අපට දැනෙන මට්ටමට එන එකක් නෑ. මෙය බටහිර සිට නැ‍ඟෙනහිරට එන නිසා කලින් වගේම කියූ තැනටම නොවැටුණොත් ප්‍රදේශයේ වැසියන් උදේ 11.50ට පැයකට පෙර සහ පැයකට පසු කාලය ඇතුළත දකුණු මුහුදේ ධීවර කටයුතුවල නොයෙදීම වඩාත් නුවණට හුරුයි. 

මොකද, මෙය උඩදී පිපිරුණොත් එයින් එන ‍පොඩි පොඩි කෑලි නිසා බෝට්ටු හිල් වෙන්න වුණත් පුළුවන්. ගොඩ බිමට විසි වන්නත් පුළුවන්. ඒත් අනියත බියක් ඇති කරගන්න අවශ්‍ය නෑ. මෙය පතිත වන ස්ථානය වෙනස් වුණොත් ඉන්දුනීසියාව‍ට හෝ තායිලන්තය දක්වා වුණත් යන්න පුළුවන්.

මෙය දවල් කාලයේ වැටෙන නිසා දූරේක්ෂවලින් බැලීම අපහසුයි. කැමරාවක් ඇසුරෙන් දකුණු අහස ඒ කාලය තුළ රූපගත කළොත් ගිනි බෝලයක් එනවා වගේ පේන්න පුළුවන්. නිරීක්ෂණය කිරීම හොඳ වුණත් වඩා ආරක්ෂිත වන්නේ නිවෙස තුළ සිටීමයි. වහලක වගේ වැදුණොත් සුළු ගිනි ගැනීමක් ඇති වන්න පුළුවන්.

මේ වැනි දේ පොළොවට වැටීමෙන් පරිසරයට හානියක් නොවුණත් ඒවා අභ්‍යවකාශය අපිරිසුදු කිරීම විශාල ප්‍රශ්නයක් වී තිබෙනවා. මහ පොළොව රකින්න විවිධ නීති හැදුවට පියවර ගත්තාට අභ්‍යවකාශය පිළිබඳ ඇත්තේ ඉතා කණගාටුදායක තත්ත්වයක්. 

ඒ නිසා අපේ පොළොවේ ඝන අපද්‍රව්‍ය ඉවත් කරනවා වගේ මේවාත් ඉවත් කිරීමේ ක්‍රම විද්‍යාඥයන් සොයමින් පවතිනවා. මොකද විද්‍යාඥයන්ගේ සැලසුම් අනුව චන්ද්‍රිකා යැවීම පමණක් නොවේ; අනාගතයේදී චන්ද්‍රයා, අඟහරු සහ සෙනසුරුගේ චන්ද්‍රයකු වන ටයිටන්හි පදිංචියට යන්නත් අපේ ලෝකේ අය සූදානමින් ඉන්නේ. ඒවායේ ජනාවාස සැදිම 2050 පමණ පටන් ගෙන මේ ශතවර්ෂයේ අවසන් වනවා. මේ ජනාවාසවලට මිනිසුන් රැගෙන යන යානාවලට මේ සුන්බුන් වැදී හානියක් වන්න ඉඩ තිබෙනවා. 

ඒවා ඉවත් කිරීම සඳහා යෝජනා, ගණනය කිරීම් කරගෙන යනවා. එකක් තමයි: යම් යානයකින් ඉවත් කරන කොටස් රොකට් වැනි දේ අභ්‍යවකාශයේ රැඳෙන්නට ඉඩ නොදී පහළට තල්ලු කර දමන ක්‍රමවේදයක් ඇති කිරීම.

එවිට ඒවා ගිනි ගෙන විනාශ වෙලා යනවා. අනෙක: ස්පේස් ටීතර් කියන දිග ලෝහ කම්බියක් චන්ද්‍රිකාවක ආධාරයෙන් පෘථිවි චුම්භක ‍ක්ෂේත්‍රයත් ආධාර කරගෙන ඒ කැබැලිවල ගෑවීමට සැලැස්වීම. එමඟින් එහි වේගය අඩු කර කඩාවැටෙන්නට සලස්වනවා. එවිටත් සිදු වන්නේ කලින් දේමයි. තුන්වැනි ක්‍රමය: ලේසර් කොස්සක් මඟින් මේවා එකතු කර විනාශ කරදැමීම. එහෙත් මේවා ක්‍රියාත්මක වන්න කාලයක් ගත වේවි.

 ‍‍‍‍‍‍‍‍